Ông Phạm Chí Thiện với chiếc đèn đi biển ghi tên Anh hùng Bông Văn Dĩa (2011)

Chuyện tình cờ

Một ngày cuối tháng 12-1976, anh Phạm Chí Thiện ở xã Tráng Liệt, huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương - sinh viên Khoa Văn, Đại học Tổng hợp Hà Nội được anh Vinh - sinh viên Đại học Hàng hải và bà mẹ ở thị xã Kiến An (Hải Phòng) tặng một chiếc đèn đi biển. Lý do: Anh Thiện là con liệt sĩ, đang đi sưu tầm hiện vật lập “Phòng Trưng bày kỷ vật kháng chiến” tại gia, góp phần tuyên truyền về lịch sử cách mạng của nước nhà. Bà mẹ anh Vinh cho biết: Kỷ vật ấy do chồng bà sau một lần đi tàu Không số đưa vũ khí vào Nam, mang về.

Cây đèn được bảo quản trong chiếc vỏ phích nước Rạng Đông loại 2,5 lít. Bầu đèn bằng đồng thau, dung tích khoảng 0,5 lít. Bấc dẹt. Bóng đèn bằng thủy tinh dày 3mm, trong như pha lê, có các khấc hợp với bầu đèn để không bị xê dịch khi chao, lắc; xung quanh có các thanh cột bằng đồng để bảo vệ. Nóc đèn có nón và quai treo. Đặc biệt, dưới gầm đế đèn có đề chữ bằng sơn còn rõ nét: “Bông-V-Dĩa, K15 - Đồ Sơn - Hải Phòng - Phương Đông 1” và hàng chữ in hoa đã bị ăn mòn, chỉ còn hình C và A mờ mờ ở hai đầu…

Từ tối hôm ấy, cây đèn được đặt ở vị trí trang trọng trong “Bảo tàng ông Thiện”. Khách tham quan thích nó, hỏi mua. Ông Thiện trả lời: “Không thể mua bán cây đèn này được!”.

   Mong tin tức

Năm 2011, tôi đi tìm tư liệu để viết bài kỷ niệm tròn nửa thế kỷ Đường Hồ Chí Minh trên biển và được thấy cây đèn ấy.

Ông Thiện lúc đó đã 60 tuổi. Hóa ra, ông chưa hiểu rõ ý nghĩa của cụm từ “Bông-V-Dĩa…” ở gầm đèn! Hồi đến Kiến An, trẻ trai mải mê với cây đèn nên ông đã không hỏi điều gì khác nữa về gia đình anh Vinh. Bấy nay, vài lần ông trở lại đó, thấy những bãi trống để vật liệu xây dựng. Bà con sở tại không ai biết gia đình anh Vinh đã chuyển đi đâu.

Trò chuyện, tôi cung cấp cho ông Thiện tư liệu: Ngày 11-10-1962, tại bến tàu thuỷ K15 - Đồ Sơn, chiếc tàu gỗ Phương Đông 1 do Thuyền trưởng Lê Văn Một (quê Tiền Giang) và Chính trị viên Bông Văn Dĩa (quê Cà Mau) cùng với 11 thuỷ thủ nhổ neo, chở 30 tấn vũ khí vào Cà Mau. Ngày 19-10-1962, tàu cập bến Vàm Lũng an toàn, hoàn thành sứ mệnh tiên phong mở đầu hành trình Đường Hồ Chí Minh trên biển.

Vậy thì, rất có thể bên cây đèn ấy, ông Bông Văn Dĩa đã chủ trì các cuộc hội ý Chi uỷ quyết định phương án xử lý những tình huống đặc biệt trên đường hành quân; cung cấp ánh sáng để máy trưởng Huỳnh Văn Sao khắc phục máy tàu bị hỏng trong đêm ở Cù Lao Thu gần bến đích… Sau chuyến đi ấy, theo yêu cầu nhiệm vụ, ông Bông Văn Dĩa cùng con tàu Phương Đông 1 ở lại Nam Bộ. Thuyền trưởng Lê Văn Một và các thuỷ thủ ra Bắc, có thể đã mang theo chiếc đèn và ghi tên Chính trị viên Bông Văn Dĩa cùng số hiệu K15 - Đồ Sơn - Phương Đông 1 để làm kỷ niệm. Ông Thiện xúc động bày tỏ: “Chỉ cần biết rõ lai lịch và hành trình của cây đèn, tôi sẵn sàng tặng nó cho các bảo tàng”.

Giờ đây, Thuyền trưởng Lê Văn Một, Chính trị viên Bông Văn Dĩa cùng với nhiều anh hùng, thủy thủ khác của Đoàn tàu Không số và ông Phạm Chí Thiện đều đã qua đời với niềm tiếc thương sâu sắc trong mỗi chúng ta. Cây đèn đặc biệt đang được thân nhân ông Thiện gìn giữ.

Nếu đúng cây đèn ấy của Anh hùng Bông Văn Dĩa thì nó là kỷ vật vô giá. Một lần nữa, chúng tôi mong nhận được tin tức về chiếc đèn, vào số 0913415009 (ĐT của anh Tiến con trai ông Thiện, hiện cùng mẹ anh là chủ nhân chiếc đèn) hoặc số 0988755878 (ĐT của người viết bài này, để có thể hỗ trợ thông tin). Xin trân trọng cảm ơn!

Phạm Xưởng