Huy Cận viết bài thơ “Gặt lúa đêm trăng” vào năm 1949, được in trong tập “Trời mỗi ngày lại sáng”.

Bài thơ là bức tranh sinh hoạt. Một cảnh sinh hoạt đặc biệt của kháng chiến chống Pháp. Các anh bộ đội cùng nhân dân gặt lúa dưới trăng ở một vùng sát nách địch. Bài thơ miêu tả nhiều chi tiết cụ thể: “Bộ đội đi qua làng.../ Mượn thêm gánh thêm quang/ Súng đợi chờ mọi ngả”.

Nhưng thành công của bài thơ lại không phải chỉ ở chỗ đó. Cái không khí lao động khẩn trương mà tấp nập, hồ hởi: “Người người cúi xuống ruộng/ Tay khoát khoát lúa vàng/ Vui tựa tằm ăn rỗi/ Rào rào trong đêm trăng”.

Cái vui ấp ủ trong lòng như hương cốm dậy của những con người lao động trước thành quả của mình:“Gió mát trăng đầu hè/ Lúa thơm về tận dạ”.

Với mối tình quân dân vốn dĩ đã thắm thiết nay lại càng thắm thiết hơn sau đêm trăng gặt hái: “Yêu nhớ anh bộ đội/ Gặt lúa dùm đêm trăng”.

Hình ảnh gặt lúa đêm trăng hòa cùng niềm vui rộn xóm làng và có cả ông trăng vàng. Quân và dân như cá với nước gắn bó mật thiết, sự gắn bó tự nhiên mà bền bỉ ân tình. Đất nước gian lao, liên miên chiến trận; cả dân tộc phải gồng mình vừa chiến đấu vừa sản suất mới giữ được non sông gấm vóc.

Đọc lại bài thơ “Gặt lúa đêm trăng” Huy Cận, chúng ta lại nhớ đến Nguyễn Duy, khi là bộ đội thông tin đã có một trải nghiệm độc đáo. Trong một đêm giá rét anh đi tìm nơi ngủ nhờ. Gõ cửa ngôi nhà ven đồng chiêm, bà mẹ nghèo đón anh. Nhà hẹp nhưng rộng bụng, chiếu chăn chả đủ, mẹ lót ổ rơm cho anh nằm: “Rơm vàng bọc tôi như kén bọc tằm/  Tôi thao thức trong hương mật ong của ruộng/ ... Hơi ấm hơn nhiều chăn đệm/ Của những cọng rơm xơ xác gầy gò”.

 (Hơi ấm ổ rơm)

“Hơi ấm hơn nhiều chăn đệm/ Của những cọng rơm xơ xác gầy gò” nghe mà thấm thía hơi ấm tình quân dân; nhà thơ thấy đó là “Cái ấm nồng nàn như lửa” nó mộc mạc chân quê mà nhớ da diết.

Hình ảnh tình quân dân xưa nay vẫn thế, không có khoảng cách. Những người lính hồn nhiên, chân chất với khí thế xốc vác, với tinh thần giúp cho dân như giúp cho chính mình, giúp dân là vô tư, vô điều kiện, là phải hành động. Trong công cuộc đổi mới hiện nay, những chiến sĩ càng không quản ngại khó khăn, gian khổ, hết lòng cùng với nhân dân các địa phương chung tay xây dựng nông thôn mới, tăng gia sản xuất, xóa đói giảm nghèo, cùng nhân dân chống hạn, chống bảo, lũ..., xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân; xây dựng mối đoàn kết gắn bó máu thịt giữa quân đội với nhân dân.

Thanh Kim Trà