Đọc bài thơ “Người tử sĩ” của nhà thơ, nhà văn, nhạc sĩ Nguyễn Đình Thi, ta thấy ông ít né tránh trước những nỗi đau của dân tộc trong cuộc chiến tranh đã qua cũng như trong nỗi vất vả trong đời sống hiện tại mỗi ngày. Là một công dân, Nguyễn Đình Thi ý thức rất rõ về những hy sinh mất mát mát là điều không thể tránh khỏi trong chiến tranh. Bài thơ “Người tử sĩ” ra đời năm 1948, viết về cái chết của người vệ quốc với nỗi đau thương tiếc kín đáo. Tác phẩm đã sống mãi với nền văn học kháng chiến đậm đà chất bi tráng, hào hùng.
Khổ đầu bài thơ Nguyễn Đình Thi viết về sự hy sinh anh dũng của những chiến sĩ bằng những câu thơ giản dị mà ám ảnh, xúc động, đau thương nhưng không bi lụy:
Mũ sắt mờ trong sương phủ
Anh nằm yên như ngủ say
Máu thấm đầy manh áo cũ
Nửa đường anh ngã xuống đây.
Viết “Người tử sĩ”, Nguyễn Đình Thi có những bâng khuâng thầm kín:
Để anh trên sườn núi vắng
Không biết có bao giờ trở lại
Một ngày về tìm anh ở đâu
Giữa rừng nghìn lối cỏ lau.
Chết là tan loãng vào cỏ cây, đất nước, làm sao không gợi lên những suy nghĩ xôn xao. Trong mắt Nguyễn Đình Thi, đó là những con người sống đẹp, biết cống hiến, biết hy sinh cho tổ quốc: “Anh nằm yên như ngủ say… Trên môi lưu luyến nụ cười”. Đó là cách nhìn người đã mất tưởng như thản nhiên, nhưng chính là tâm trạng tự ghìm mình lại vì hiểu sâu xa ý nghĩa của những sự hy sinh mà người cách mạng cần trầm tĩnh đón nhận:
Nắm súng chào anh lần cuối
Chúng tôi lại đi mê mải
Nắng lên nhuộm đỏ hàng cây
Véo von những tiếng chim rừng.
Chiến tranh đã lùi xa, đất nước độc lập, tự do, nước non liền một dải. Con người Việt Nam đang cuốn vào nhịp sống hiện đại phát triển kinh tế, xây dựng đất nước, hội nhập quốc tế với bao bận rộn, lo toan. Mỗi khi đọc lại bài thơ “Người tử sĩ” viết về sự hy sinh của một chiến sĩ vệ quốc trong cuộc kháng chiến chống Pháp cách đây gần 70 năm, lại thức dậy trong chúng ta những tình cảm thiêng liêng cao đẹp: Tình yêu Tổ quốc, niềm tự hào về truyền thống cha ông. Tình cảm ấy chính là động lực để người Việt Nam bước tiếp vững vàng trên chặng đường đổi mới, hội nhập và xây dựng xã hội chủ nghĩa.
Nguyễn Văn Thanh