Phóng viên tác nghiệp tại Bệnh viện Đà Nẵng.
Không hiểu sao mỗi khi nghĩ về những người làm báo, viết báo, chúng ta thường nói đến ngòi bút, cây bút biểu tượng cho nghề nghiệp vốn là một công cụ viết báo. Nhưng với riêng tôi, lại nghĩ đến hình ảnh “ngọn bút” với các nhà báo bắt đầu từ hai câu thơ của nhà thơ Sóng Hồng (Trường Chinh): “Lấy cán bút làm đòn xoay chế độ/ Mỗi vần thơ bom đạn phá cường quyền”. Ở “ngọn bút” là hình ảnh sống động tươi tắn cũng như ngọn cây là nơi nhạy cảm của những tế bào diệp lục hút bao sương nắng, hứng chịu bao ngọn gió quyết liệt. Cũng như ngọn bút là nơi khám phá những hiện thực mới mẻ phát hiện những vấn đề nhạy cảm nhất của đời sống hiện thực.
Chủ tịch Hồ Chí Minh - nhà báo vĩ đại đã từng tóm tắt khi nêu trách nhiệm của các nhà báo bằng bốn chữ ngắn ngọn, súc tích mà hàm chứa nhiều ý nghĩa, đó là: “Phò chính, trừ tà”. Trong bức thư gửi trí thức Nam Bộ, trong đó có các nhà báo (ngày 25-5-1947) Bác viết: “Ngòi bút của các bạn cũng là những vũ khí sắc bén trong sự nghiệp phò chính, trừ tà mà anh em văn hóa, trí thức phải làm cũng như là những chiến sĩ anh dũng trong công cuộc kháng chiến để giành lại quyền thống nhất và độc lập cho Tổ quốc. “Phò chính” tức là bảo vệ chính nghĩa, nói lên sự thật đồng hành với lẽ phải; “Trừ tà” là lên án cái xấu, chống lại sự phi nghĩa. “Tà” ấy có thể là “ngoại tà” nhưng cũng có thể là “nội tà” trong chính lương tâm nhà báo. Sau này nhà báo Hữu Thọ đúc kết rất hay về hình ảnh người làm báo: “Mắt sáng - Lòng trong - Bút sắc”, bởi cái chính là nét sắc của ngọn bút và để có nét sắc: Sắc sảo, sắc bén thì cái tâm, cái tài, cái tầm của ngọn bút luôn phải được trau dồi rèn luyện và thử thách.
Cách đây 96 năm, ngày 21-6-1925, tại Quảng Châu (Trung Quốc) - Lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đã sáng lập ra báo Thanh Niên - cơ quan của tổ chức Thanh niên cách mạng Việt Nam. Đây là tờ báo cách mạng đầu tiên do Bác Hồ sáng lập, chỉ đạo và người biên tập chính. Báo Thanh Niên giữ vai trò lịch sử đặc biệt quan trọng mở đầu cho việc tuyên truyền chủ nghĩa yêu nước, chủ nghĩa cách mạng theo quan điểm Mác - Lênin, viết bằng chữ Quốc ngữ được phổ cập rộng rãi khắp cả nước cho người dân Việt; nhất là tầng lớp thanh niên, công nhân, nông dân...
Dù 96 năm đã trôi qua, nhưng sức sống trẻ trung, sức sáng tạo của bầu nhiệt huyết, tâm huyết của đội ngũ những người làm báo bắt đầu từ “Ngọn lửa Thanh Niên” ấy, vẫn luôn được phát huy ngời lên rạng tỏa đến ngày nay. Chính cuộc đời hoạt động cách mạng lấy báo chí làm phương tiện để tuyên truyền của Lãnh tụ Hồ Chí Minh và các đồng chí lãnh đạo của Đảng là những tấm gương chiếu rọi cho đến hôm nay. Bác Hồ đã viết hàng nghìn bài báo, ký hàng chục bút danh; các vị lãnh tụ: Trần Phú, Hà Huy Tập, Nguyễn Văn Cừ, Phan Đăng Lưu... và sau này là các đồng chí Lê Duẩn, Trường Chinh, Phạm Văn Đồng, Võ Nguyên Giáp... là những nhà báo sắc sảo, tài hoa. Chính tờ báo Thanh Niên ra đời trước khi thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam 5 năm, đã chuyển tải tuyên truyền rộng rãi có sức thuyết phục lớn lao, truyền cảm hứng cách mạng lan tỏa tinh thần yêu nước, chủ nghĩa Mác - Lênin, đã đặt những viên gạch đầu tiên cho lý luận cách mạng áp dụng vào thực tiễn. Tôi lại nhớ đến một trong những tờ báo sớm nhất của báo chí cách mạng Việt Nam mang tên “Sự thật”. Vâng, sự thật tất cả vì sự thật, niềm tin bắt đầu từ sự thật và chính sự thật là chất liệu cho các nhà báo.
Vào thăm Bảo tàng Hội Nhà báo Việt Nam, tôi bồi hồi xúc động khi đến bên các hiện vật, bút tích mà các nhà báo để lại. Đó là những chiếc ba lô, tăng võng, bi đông nước in lỗ chỗ vết đạn. Đó là những trang bản thảo nhòe nét mực: Có thể là người viết đang lên cơn sốt rét rừng, viết lại những thông tin tư liệu mới nhất; có thể là nhòe do mưa rừng nước suối và nhòe do cả máu nữa. Có những cuốn phim tài liệu rất sống động, tiếp cận hiện thực chiến tranh khốc liệt bằng những cận cảnh rung động lòng người, lay thức, lay động biết bao. Những người quay phim đã mãi mãi nằm lại chiến trường; họ không có trong khuôn hình, nhưng trong ánh mắt nụ cười trẻ trung của các nhân vật, của những người lính trong chiến hào ngổn ngang khói bom, khói đạn lại có cả hình ảnh của họ.
Tôi biết nhiều nhà báo ra Trường Sa không chỉ mang theo thiết bị nghề nghiệp, mà họ còn mang theo những hạt giống rau để gieo mầm xanh trên đất đảo san hô nắng gió. Trong những lúc say sóng vật vã thân tàu chao đảo thì một ngọn sóng bỗng bùng lên, dội lên cân bằng đối trọng lại như nhà thơ Nguyễn Viết Chiến đã viết: “Sóng lớp lớp đè lên thềm lục địa/ Trong lòng người có ngọn sóng nào không”. Ngọn sóng trào dâng lên ngọn bút để tạo cảm hứng khơi nguồn cho những bản tin, bút ký, thước phim nóng hổi chuyển tải về đất liền kịp thời. Từ năm xưa với cây bút đơn sơ, đến ngày nay, các nhà báo được trang bị những phương tiện hiện đại thì vẫn có chung trái tim của người làm báo, vẫn vẹn nguyên dòng máu đỏ với bầu nhiệt huyết lớn lao.
Trong những ngày này, khi cả đất nước và dân tộc đang chung tay, chung lòng phòng, chống đại dịch Covid-19, thì hình ảnh các nhà báo trong bộ đồ bảo hộ Ngành Y, với cái nóng bức bối của ngày hè thiêu đốt đã đến trực tiếp với các bác sĩ, bệnh nhân trong các khu cách ly để nghi hình, ghi nhận những hình ảnh thân thiết sống động. Vắc-xin làm báo không chỉ là những tác nghiệp nghề nghiệp mà còn chuyển tải cả tình yêu thương cộng đồng lớn lao. Mũi tiêm vắc-xin đó cũng như nét sắc ngọn bút đã ngăn chặn nguồn lây lan của dịch bệnh, đưa lại sự an toàn tuyệt đối cho cả cộng đồng dân tộc và của chung cả nhân loại...
Hà Tĩnh, ngày 10-6-2021
Ngọc Phú