Nữ dân quân Hoàng Thị Vường, xã Hà Ngọc (Hà Trung, Thanh Hoá), dùng súng bộ binh bắn máy bay địch trong các trận đánh phá của không quân Mỹ tại khu vực cầu Đò Lèn các ngày 3,4-4-1965.
Thời kỳ chống chiến tranh phá hoại của không quân Mỹ trên miền Bắc, khu vực cầu Đò Lèn (Hà Trung, Thanh Hóa) là một trong những trọng điểm đánh phá ác liệt nhất của địch.
Đầu tháng 4-1965, sau khi được cấp trên thông báo không quân Mỹ tiến hành chiến dịch “Sấm rền” hòng chặn cắt tuyến vận chuyển chi viện chiến lược từ miền Bắc vào miền Nam; được giao nhiệm vụ đánh trả không quân địch, hai huyện Hà Trung, Hậu Lộc đã tổ chức cho bộ đội địa phương, dân quân tự vệ quanh khu vực cầu Đò Lèn chuẩn bị lực lượng, củng cố trận địa, kiểm tra vũ khí sẵn sàng chiến đấu.
Vào hồi 8 giờ 45 phút ngày 3-4-1965, từng tốp máy bay Mỹ từ phía biển xuất hiện, gầm rú như xé nát bầu trời, rồi bổ nhào ném bom đánh phá dữ dội khu vực cầu Đò Lèn. Nhằm bảo vệ an toàn huyết mạch giao thông, các mục tiêu trọng điểm, bảo vệ tài sản, tính mạng của nhân dân khu vực Đò Lèn, tại trận địa của quân và dân các xã Hà Phong, Hà Ngọc, Hà Lâm (huyện Hà Trung); hai xã Đồng Lộc, Đại Lộc (huyện Hậu Lộc), tự vệ các cơ quan đóng quanh khu vực và ga Đò Lèn đã nhanh chóng hiệp đồng chặt chẽ với bộ đội pháo cao xạ chiến đấu dũng cảm đánh trả máy bay Mỹ.
Bầu trời mặt đất Đò Lèn rung chuyển mù mịt khói bom, lửa đạn trùm lên trận địa pháo cao xạ và trận địa dân quân, tự vệ, nhất là khi có tổn thất, thương vong chúng ta càng đánh trả quyết liệt, dồn căm thù lên nòng súng quyết tiêu diệt bầy “quạ sắt” Mỹ. Ngay từ trận đầu, bất ngờ vấp phải lưới lửa dày đặc của pháo phòng không, súng bộ binh của lực lượng dân quân tự vệ, từng tốp máy bay địch đã hốt hoảng trút bom bừa bãi xuống khu vực cầu Đò Lèn, để tháo chạy; một chiếc phản lực Mỹ đã bị bắn tan xác… Khoảng 20 phút sau, nhiều tốp máy bay Mỹ tiếp tục bay vào, điên cuồng trút bom xuống cầu Đò Lèn. Lần này, máy bay địch không chỉ vấp phải sức mạnh bão lửa của pháo phòng không tầm cao, súng bộ binh tầm thấp bủa vây mà còn khiếp vía, kinh hoàng bởi những cánh “én bạc” của Không quân nhân dân Việt Nam công kích, thêm 1 máy bay nữa của địch bị bắn cháy…
Ngay ngày đầu, cái gọi là “sức mạnh không lực Huê Kỳ” bị quân và dân Hàm Rồng, Đò Lèn giáng trả đích đáng, 17 máy bay địch đã bị bắn tan xác. Bất ngờ bị một đòn choáng váng và thất bại cay đắng, ngày 4-4-1965, địch huy động tới hàng trăm lần chiếc máy bay hiện đại nhất lúc bấy giờ, chia thành từng tốp, từng đợt trút hàng trăm tấn bom xuống khu vực cầu Hàm Rồng, Đò Lèn và các vùng phụ cận nhằm cô lập, cắt đứt tuyến giao thông quan trọng Bắc - Nam; gây thương vong uy hiếp tinh thần chiến đấu của quân và dân ta. Một lần nữa mặt đất, bầu trời lại ầm ầm rung chuyển, khói bom, lửa đạn mù mịt…nhưng từ các trận địa pháo vẫn nghe rõ khẩu lệnh “Bắn!” vang lên đanh thép. Các chiến sĩ pháo thủ trên mâm pháo hiên ngang ngẩng cao đầu bám chặt mục tiêu địch… Trận địa của lực lượng dân quân, các tay súng tự vệ kiên cường dũng cảm, hăng say chiến đấu trút lửa đạn vào kẻ thù. Chỉ trong 2 ngày 3 và 4-4-1965, hàng chục máy bay Mỹ đã bị đền tội, bị bắn hạ trên đất Hàm Rồng, Đò Lèn.
Lực lượng dân quân, tự vệ trong huyện được điều động tham gia trực tiếp chiến đấu, phục vụ chiến đấu, sơ tán hàng hóa, sơ tán nhân dân, san lấp hố bom, ngụy trang trận địa, đắp ụ pháo, củng cố hầm hào, công sự… Hiệp đồng chiến đấu với bộ đội chủ lực, trung đội dân quân các thôn Tương Lạc, Thượng Thôn (xã Hà Phong), dân quân các xã Hà Ngọc, Hà Ninh, Hà Bình, Hà Lâm đã trực tiếp chiến đấu, phục vụ chiến đấu, cùng với tự vệ các cơ quan, xí nghiệp tham gia tiếp đạn, tải thương, vận chuyển hàng hóa, củng cố hầm trú ẩn bị sập, nhà dân bị hư hại…
Trong các trận đánh trả máy bay địch đánh phá khu vực Đò Lèn, đã xuất hiện những tấm gương dũng cảm như nữ đồng chí Hoàng Thị Vường - một đảng viên trẻ của xã Hà Ngọc lần đầu tiên bắn máy bay địch bằng súng bộ binh, mặc dù bị thương vẫn không rời trận địa; Xã đội trưởng Nguyễn Văn Sỹ mới 22 tuổi đã chỉ huy cả trung đội dân quân Hà Ngọc 36 người chiến đấu dũng cảm ngoan cường; đồng chí Diệp - Đảng ủy viên bình tĩnh chèo thuyền qua sông tiếp đạn dưới làn mưa bom của địch; đồng chí Huấn - liên lạc viên, trong bom đạn ác liệt, giữ vững mạch máu thông tin thông suốt. Nhiều tấm gương tham gia phục vụ chiến đấu của các mẹ, các chị, các em thiếu nhi xã Hà Phong, Hà Lâm đã bất chấp hiểm nguy vượt qua mưa bom bão đạn tiếp tế cơm, nước, thăm hỏi động viên, tham gia băng bó kịp thời, chăm sóc thương binh như những người thân trong gia đình… và còn rất nhiều tấm gương khác tham gia chiến đấu, phục vụ chiến đấu trong trong các ngày 3 và 4-4-1965, thật xứng đáng để hậu thế, đặc biệt là thế hệ trẻ Hà Trung học tập, noi theo…
Chiến tranh đã lùi xa, nhưng sự kiện Đò Lèn chiến thắng mãi mãi là mốc son lịch sử hào hùng, là khúc tráng ca bất hủ và là niềm tự hào cho muôn đời thế hệ mai sau.
Lê Như Cương