Chủ tịch Fidel Castro phất cao lá cờ bách chiến, bách thắng lấp lánhhuân chương của Đoàn Khe Sanh, Quân Giải phóng Trị Thiên – Huế tại cao điểm 241, ngày 16/9/1973 (Ảnh: TTXVN)

Nói đến tình cảm của Lãnh tụ Fdel Castro đối với Việt Nam, nhiều người trong chúng ta sẽ nghĩ ngay đến câu nói nổi tiếng của ông: “Vì Việt Nam, Cuba sẵn sàng hiến dâng cả máu của mình”. Câu nói là biểu trưng cao đẹp nhất của tình đoàn kết chiến đấu, sự ủng hộ và giúp đỡ chí nghĩa chí tình của Fidel đối với sự nghiệp đấu tranh chính nghĩa của nhân dân Việt Nam vì độc lập, tư do, thống nhất đất nước. Cũng vì vậy, tuyên bố xuất phát từ trái tim của ông đã làm rung động mọi trái tim của người Việt Nam và tất cả những trái tim nhân hậu trên khắp thế gian này!

Có điều, Lãnh tụ Fidel nói câu nói đó ở đâu, lúc nào, thì không hẳn ai cũng tường tỏ. Ví như, tháng 9 vừa rồi, nhân kỷ niệm 50 năm chuyến thăm Việt Nam đầu tiên của Lãnh tụ Fidel, trên một vài phương tiện thông tin chính thống cũng có người cho là ông đã nói câu đó trong chuyến đi này. Thậm chí, trong một buổi sinh hoạt chuyên đề của cơ quan tôi khi nói về tình đoàn kết đặc biệt Việt Nam - Cuba, một báo cáo viên đã hùng hồn cho rằng: Trong chuyến vào thăm vùng giải phóng Quảng Trị tháng 9-1973, Fidel đã tuyên bố “Vì Việt Nam, Cuba sẵn sàng hiến dâng cả máu của mình” trên cao điểm 241…!

Vẫn biết, ở đời chuyện nhầm lẫn các sự kiện lịch sử là khó tránh, nhưng với tôi, chuyện sai - đúng về thời gian Lãnh tụ Fidel ra tuyên ngôn này hết sức quan trọng. Bởi một lẽ, ông nói câu này vào ngày 2-1-1966 trong một cuộc mít tinh có tới gần một triệu người, trên Quảng trường Cách mạng ở Lahabana; khác hoàn toàn ý nghĩa, giá trị (nếu như) ông nói ở Quảng Trị vào tháng 9-1973. Không chỉ về thời điểm, mà ông nói trước gần một triệu người, Tây có, Ta có ở La Habana, khác với nói ở Quảng Trị, chỉ có ông và chúng ta!

Thực tiễn cho thấy, ngay từ khi Mỹ tiến hành chiến tranh xâm lược Việt Nam, đặc biệt là từ khi Mỹ leo thang đánh phá miền Bắc nước ta, Fidel đã nhiều lần lên tiếng. Ngày 1-12-1964, ông cảnh báo: “Đế quốc Mỹ… thực tế đã bị đánh bại, nhưng vẫn hung hăng dọa dẫm, tuyên bố mở rộng chiến tranh, đe dọa can thiệp vào miền Bắc Việt Nam”.

Ngày 3-3-1965, Fidel cực lực lên án: “Mỹ đang tàn phá, giết chóc…ở miền Nam Việt Nam…, miền Bắc Việt Nam, phạm những tội ác không thua gì Hitler…”. Rồi ông bày tỏ: “Chúng ta tiếc không ở gần miền Bắc Việt Nam hơn để giúp họ với tất cả những gì chúng ta có… Tất cả các nước XHCN… có nghĩa vụ không thể thoái thác… ủng hộ và giúp đỡ nhân dân Việt Nam”.

Ngày 19-4-1965, Fidel lại kịch liệt tố cáo: “Máy bay của Mỹ đang ném vô tội va bom napan, phốt pho trắng, chất độc hóa học xuống làng mạc và những vùng đã được các lực lượng yêu nước Việt Nam giải phóng. Rồi cũng bất chấp luật pháp như vậy, chúng vượt qua giới tuyến tấn công miền Bắc Việt Nam, vi phạm các hiệp định quốc tế…”. Ông khẳng định: “Chúng ta đoàn kết bằng lời nói và bằng hành động với nhân dân Việt Nam… Chính phủ Cách mạng chúng ta tuyên bố rằng nếu nhân dân Việt Nam  yêu cầu thì chúng ta sẵn sàng cho phép tất cả những ai muốn làm tình nguyện quân sang chiến đấu ở Việt Nam đi sang đó…”.

Chiến sự ở Việt Nam càng ác liệt thì Fidel càng kịch liệt tố cáo đế quốc Mỹ, và dành hết tình cảm, sự ủng hộ cho Việt Nam!

Đồng chí Nguyễn Đình Bin - nguyên Ủy viên BCHTƯ Đảng, nguyên Thứ trưởng Thường trực Bộ Ngoại giao, đã từng công tác tại Đại sứ quán Việt Nam ở Cuba vào thập niên 1960, nhớ lại: Ngày 2-1-1966, tại Quảng trường Cách mạng Jose’ Marti ở Thủ đô Lahabana, Cuba tổ chức cuộc mít tinh kỷ niệm lần thứ 7 Cách mạng Cuba thành công và chào mừng các đoàn đại biểu các nước Á, Phi, Mỹ Latinh tham dự Hội nghị Đoàn kết ba châu lần thứ nhất, do Cuba tổ chức. Trưởng đoàn đại biểu Việt Nam Dân chủ cộng hòa là đồng chí Trần Danh Tuyên - Ủy viên dự khuyết Trung ương Đảng, Chủ tịch Tổng Công đoàn Việt Nam. Trưởng đoàn đại biểu Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam (MTDTGPMN) Việt Nam là đồng chí Trần Văn Thành - Ủy viên  Ủy ban Trung ương MTDTGPMN Việt Nam.

Trước gần một triệu người dự mít tinh hôm đó, Lãnh tụ Fidel đã hùng hồn tuyên bố: “…Vì nhân dân Việt Nam, chúng ta sẵn sàng hiến dâng không chỉ đường mà còn cả máu của chính mình, là thứ còn quý giá hơn rất nhiều lần so với đường…”. Sau tuyên bố đó của Fidel, cả quảng trường vang dậy tiếng vỗ tay và tiếng hô vang: “Việt Nam muôn năm!”, “Việt Nam nhất định thắng!”1.

Nhà báo Lý Văn Sáu - nguyên Phó đại diện MTDTGPMN Việt Nam tại Cuba thời điểm đó cũng có những kỷ niệm sâu sắc: “… Ngay chiều hôm sau, Lãnh tụ Fidel cho mời hai Trưởng đoàn đại biểu miền Bắc và miền Nam Việt Nam tới gặp riêng. Tôi cũng được dự vì là phiên dịch cho hai đồng chí Trưởng đoàn. Lãnh tụ Fidel tiếp ba chúng tôi tại Cung Cách mạng… Mở đầu cuộc gặp, Chủ tịch Fidel nói: “Hôm nay tôi gặp các đồng chí để gải thích vì sao trong cuộc mít tinh ngày hôm qua, tôi lại nói rằng: “Vì Việt Nam, chúng ta sẵn sàng hiến dâng cả máu của chính mình”. Tôi nói ra câu ấy trước hết là vì tình đoàn kết vô điều kiện mà chúng tôi dành cho nhân dân Việt Nam và thể hiện quyết tâm của chúng tôi luôn luôn ủng hộ các đồng chí trong cuộc đấu tranh chống Mỹ…”2.

Như vậy, Lãnh tụ Fidel đã nói câu nói nổi tiếng của mình vào thời điểm cuộc kháng chiến của chúng ta chống đế quốc Mỹ xâm lược gay go, quyết liệt nhất: Mỹ gia tăng chiến tranh Cục bộ ở miền Nam và leo thang đánh phá miền Bắc. Cũng vì thế mà câu nói của ông có sức nặng và ý nghĩa to lớn gấp nhiều lần so với cũng câu đó (nếu) ông nói khi sang thăm Việt Nam. Bởi một lẽ, vào tháng 9-1973, Hiệp định Pari đã được ký kết; miền Bắc không còn cảnh đạn bom, chết chóc; miền Nam, Mỹ đã “cút”, ngụy sắp “nhào”…!

Người Việt Nam có câu: “Có qua kỳ lận đận mới hiểu tận lòng nhau”! Tất cả vì Việt Nam, trong khi cả dân tộc ta đang đọ sức quyết liệt với đế quốc Mỹ, mới thấy hết tình cảm, sự giúp đỡ chí nghĩa chí tình của Fidel và của Cuba dành cho chúng ta!

Hưng Nguyễn

1,2: “Fidel Castro và Việt Nam những kỷ niệm không quên”. Nxb Thế giới, H.2020.