Tháng 3-1954, Ban chỉ huy xã đội Đồng Nguyên được trên giao nhiệm vụ bắt sống tên phản động khét tiếng. Hắn tên là Y.X. người làng P.T, xã T.S (nay thuộc thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh), chuyên giả làm sư đi do thám tình hình. Do tên này chỉ điểm nên một số cán bộ hoạt động địch hậu đã bị giặc Pháp bắt và bị chúng giết hại. Tên giả danh sư còn sống ngày nào, thì cách mạng sẽ còn tổn thất ngày ấy. Một trong những nơi mà hắn thường qua là làng Xuân Thụ.

Để thực hiện nhiệm vụ khó khăn này, một tổ công tác đặc biệt được thành lập, tổ trưởng là Xã đội phó Nguyễn Văn Liệu, hai tổ viên là anh Nguyễn Văn Dao và chị Đào Thị Gái đều là chiến sĩ du kích dũng cảm, gan dạ. Chị Gái có nhiệm vụ theo dõi việc đi lại của tên Y.X để báo cho anh Liệu và anh Dao. Vừa làm việc nhà, chị vừa đi đây đó để nắm tình hình. Một trong những địa điểm mà chị Gái để tâm nhất là lò mổ trâu bò nhà ông Cầm ở cổng Đông, sát bờ ao làng. Đó là nơi tên Y.X. đã từng qua lại để mua xách bò về làm các món ăn “khoái khẩu” của mình.

Nhưng hết ngày này qua ngày khác vẫn không thấy bóng dáng tên Y.X. đâu! Đã có lúc chị nghĩ rằng hay là hắn đã biết đang bị ta theo dõi mà cảnh giác chăng? Tuy vậy, bản lĩnh của người phụ nữ Việt Nam giàu lòng yêu nước đã giúp chị vững niềm tin và kiên trì chờ đợi.

Quả nhiên, được khoảng một tuần thì xuất hiện một người đàn ông mặc đồ nhà sư, đội khăn màu nâu trùm kín đầu và một phần mặt. Linh tính mách bảo chị đó chính là Y.X.! Hắn bước vào lò mổ trâu bò. Chị Gái cũng bước sau và chú ý để nghe hắn có phải nói tiếng P.T không? Qua trao đổi giữa hắn và chủ lò, chị nhận ngay ra cái giọng nói của người làng P.T, không lẫn với một làng nào khác. Đúng hắn là người làng P.T rồi.

Chị Gái nhanh chóng trở về nhà báo cho anh Liệu và anh Dao biết về tên Y.X đã xuất hiện. Nhà hai anh cũng chỉ cách nhà chị Gái và ba nhà. Đúng lúc hai anh tới được lò mổ thì đối tượng bước ra ngoài đường. Lập tức, anh Dao xông vào túm ngực áo hắn. Tên này vùng ra, định đánh lại nhưng không nổi. Biết là gặp nguy hiểm, hắn điên cường giãy giụa tìm cách thoát thân. Để tránh một cuộc vận lộn, anh Dao bất ngờ đạp cho hắn một cái cực mạnh. Hắn ngã đúng vào cái hố chứa phân trâu bò ở gần đó, phân bắn tung tóe dính đầy quần áo, mặt mũi. Anh Liệu và chị Gái nhảy xuống, bẻ quặt hai tay ra sau trói lại. Anh Liệu lột chiếc khăn trùm đầu thì đúng là đầu hắn có rất nhiều tóc, chứ chẳng phải sư mô gì cả!

Những người làng Xuân Thụ có mặt lúc đó, ai cũng nhận ra hắn chính là tên phản động Y.X đội lốt nhà sư. Có người vì căm phẫn hắn với bao tội ác đã gây ra, xông vào định đánh chết tên này. Nhưng chấp hành mệnh lệnh trên là bắt sống, nên anh Liệu cho giải hắn về huyện.

Tay không mà bắt sống một tên Việt gian giả danh nhà sư là một chiến công xuất sắc của các chiến sĩ du kích làng Xuân Thụ. Không mất một viên đạn mà trừ được tên phản động khét tiếng. Chiến công ấy làm nức lòng mọi người.

Trong suốt 9 năm chống Pháp, Xuân Thụ là một cơ sở cách mạng vững vàng. Trong làng có hàng chục căn hầm bí mật, ban ngày để cán bộ ẩn náu, rồi ban đêm tỏa đi các nơi hoạt động. Do có rất nhiều đóng góp cho kháng chiến, năm 2005, xã Đồng Nguyên, trong đó có làng Xuân Thụ đã vinh dự được Đảng, Nhà nước phong tặng danh hiệu “Đơn vị Anh hùng LLVTND”.

NGUYỄN TIẾN AN