Nghệ nhân - cựu chiến binh
Chèo tàu khúc hát đồng quê
Dặt dìu cuốn hút say mê lòng người
Xuân sang khoe sắc đất trời
Ca nương xuống giọng gọi mời tới thăm.
Hằng năm vào dịp Tết Nguyên tiêu – Rằm thắng Giêng âm lịch, dân làng Tống Gối xưa và nay là xã Tân Hội, Đan Phượng, Hà Nội lại tưng bừng tổ chức trình diễn lễ hội hát chèo tàu tại lăng Văn Sơn để tưởng nhớ công ơn đức tướng quân Văn Dĩ Thành dẹp giặc Minh, thế kỷ 15. Lễ hội trình diễn chèo tàu đã có thâm niên trên 300 năm (từ năm 1683).
Theo dòng người trẩy hội, tôi gặp nghệ nhân Đông Sinh Nhật xông xênh khăn xếp, áo the, quần trắng hướng dẫn ca nương chuẩn bị trình diễn. Ông là người dành nhiều thời gian cùng những nghệ nhân trong xã phát huy, bảo tồn vốn quý chèo tàu.
Ông Nhật tuổi Đinh Hợi (ảnh) (1947) sinh ra tại thôn Thúy Hội, xã Tân Hội, Đan Phượng, Hà Nội. Năm 1964, tròn 17 tuổi ông tình nguyện lên Tây Bắc cùng lực lượng thanh niên lên Lào Cai, Yên Bái xây dựng tuyến đường quốc phòng. Cuối năm 1965, ông được cử đi học cơ khí ô tô ở nước ngoài. Khi về nước, ông về Cục Vận tải – Bộ Giao thông vận tải.
Từ năm 1966 đến 1969, ông vào tuyến lửa Khu 4 (các tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình) làm công tác kỹ thuật bảo dưỡng, sửa chữa ô tô phục vụ vận chuyển lương thực, đạn dược cho quân và dân ta chiến đấu đánh trả chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ ở miền Bắc và chi viện chiến trường miền Nam. Năm 1967, trong khói lửa chiến tranh ác liệt, ông vinh dự được kết nạp vào Đảng Cộng sản Việt Nam. Năm 1969, ông vào Trường Đại học giao thông. Thời gian học chẳng được bao lâu, tháng 8 năm 1970 ông nhập ngũ vào Lữ đoàn công binh 219. Mùa hè đỏ lửa năm 1972 ông tham gia chiến đấu 81 ngày đêm giữ Thành cổ Quảng Trị. Cuối năm 1975 chuyển ngành về lại Công ty ô tô số 3 Cục Vận tải ô tô. Từ năm 1979 đến 1984, ông là Bí thư Đoàn công ty trực thuộc Tỉnh đoàn Hà Tây (cũ). Đầu năm 1987 về mất sức, tham gia công tác văn hóa xã, Ban chấp hành Hội CCB xã, BCH Hội Truyền thống Trường Sơn - Đường Hồ Chí Minh, huyện Đan Phượng. Trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, ông được Nhà nước tặng Huân chương Kháng chiến hạng Ba, Huân chương Chiến sĩ giải phóng hạng Nhì.
Về với đời thường, Đông Sinh Nhật đam mê sưu tầm văn nghệ dân gian, đi chuyên sâu vào trình diễn hát chèo tàu. Ông cùng các nghệ nhân trong xã hội chức 6 khóa học với trên 200 cháu lứa tuổi thiếu niên nhằm giữ gìn, phát huy Di sản văn hóa truyền thống quê hương. Trên 30 năm nặng lòng với chèo tàu, năm 2012 Đông Sinh Nhật được Hội văn nghệ Dân gian Việt Nam tặng bằng “Nghệ nhân Dân gian” và “Kỷ niệm chương Văn nghệ dân gian Việt Nam”. Đặc biệt tháng 5-2019, Đông Sinh Nhật vinh dự được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu cao quý Nghệ nhân ưu tú”.
Người CCB xưa về với đời thường tiếp tục phát huy bản chất tốt đẹp Bộ đội cụ Hồ trong lĩnh vực văn nghệ dân gian. Đông Sinh Nhật được mọi người yêu mến gọi là Người Cựu chiến binh - Nghệ nhân.
Hữu Minh Cương