Một cuộc đời ngắn ngủi nhưng vinh quang

Yu-ri Ga-ga-rin (trái) và A-lếch-xây Lê-ôn-nốp.

(Báo tháng) - Sinh và mất đều vào tháng 3, với 108 phút trên con tàu Phương Đông, nụ cười rất con người cũng như câu nói bất hủ “Trời, Trái đất mới xanh làm sao!” - Yu-ri Ga-ga-rin đã vĩnh viễn đi vào lịch sử. Năm tháng trôi qua và dù thời thế đã đổi thay, song nhân loại vẫn nhớ về Anh, vẫn trân trọng mọi chi tiết về cuộc đời ngắn ngủi nhưng vinh quang của Anh.

Yu-ri Ga-ga-rin sinh ngày 8-3-1934 tại làng Cru-sin-nô (nay là thành phố Ga-ga-rin), tỉnh Xmô-len-xcơ. Khi cậu bé chào đời, các bà đỡ nói rằng một người đàn ông chân chính không nên sinh ra vào ngày Quốc tế Phụ nữ. Thế là trong giấy khai sinh, nhà du hành vũ trụ tương lai được “ấn định” sinh vào ngày 9-3.

Cũng như đối với hầu hết những con người huyền thoại, vinh quang của Ga-ga-rin được dệt nên bởi những nỗ lực phi thường của bao người kết hợp những phẩm chất cá nhân cùng những sự tình cờ nho nhỏ của riêng Anh. Để tìm ra ứng cử viên cho cái “chân” phi công vũ trụ đầu tiên, “bố già” Xéc-gây Cô-rô-li-ốp khó tính đã phải lặn lội trên nhiều nẻo đường của đất nước Xô-viết mênh mông để tìm ra một nhóm 20 phi công xuất sắc nhất của toàn Quân chủng Không quân. Tiếp, từ 20 người, ông “gút” lại một tổ 6 người. Nói một cách công bằng (và Ga-ga-rin cũng luôn hồn nhiên xác nhận), Phi công tiêm kích Thượng úy Yu-ri Ga-ga-rin không phải là nổi trội nhất. Xét về năng lực chuyên môn, người đó là Vla-đi-mia Cô-ma-rốp (hi sinh ngày 23-4-1967 khi hạ cánh từ tàu vũ trụ). Thế nhưng, Cô-rô-li-ốp lựa chọn Ga-ga-rin do có ấn tượng rất tốt đẹp về chàng trai này ngay từ đầu: Trước khi bước vào ca-bin huấn luyện, Anh đã cẩn thận tháo bỏ tất chân. Theo quan niệm của Cô-rô-li-ốp, người tử tế bao giờ cũng trân trọng mọi người, mọi thứ, và ông đã không nhầm.

Trong chuyến bay lịch sử kéo dài 108 phút ấy (12-4-1961), công việc chủ yếu của Ga-ga-rin là ngồi yên một chỗ và Anh chỉ trong trạng thái không trọng lượng khoảng 15 phút (khi bay qua Đại Tây Dương). Nhiều phương án đề phòng bất trắc đã được đề ra. Trước khi ngồi vào ghế trên tàu, Ga-ga-rin được Cô-rô-li-ốp trao cho mảnh giấy dán kín, bên trong ghi con số 25. Đó là mã số để mở hệ thống điều khiển bằng tay trong trường hợp thiết bị điều khiển tự động của con tàu bị trục trặc. Các nhà tâm lí học e rằng khi bay vào vũ trụ, con người rất dễ bị rơi vào tình trạng hoảng loạn do mất cân bằng. Trong tình huống đó, người phi công dễ vô thức khởi động bộ phận điều khiển bằng tay. Chính vì thế người ta khoá mã số của thiết bị này.

Trong khi Ga-ga-rin đang bay trên quỹ đạo, ở Crem-li người ta chuẩn bị 3 bản tuyên bố về chuyến bay. Bản thứ nhất tôn vinh thắng lợi. Bản thứ hai sẽ được công bố trong trường hợp con tàu không lên được quỹ đạo cần thiết và rơi xuống một vị trí nào đó trên đại dương; Chính phủ các nước sẽ được yêu cầu hỗ trợ trong việc tìm kiếm cứu nạn. Bản thứ ba dành cho một kết cục bi thảm. Rất may mắn là hai bản sau đã không được dùng đến. Chuyến bay thành công mĩ mãn, Ga-ga-rin thậm chí không bị ngất xỉu như nhiều người lo ngại.

Ngay sau khi hạ cánh, Ga-ga-rin được thăng quân hàm trước niên hạn và vượt cấp từ thượng uý lên Thiếu tá. Mọi vinh quang bắt đầu đến với Anh. Ngay ngày hôm sau, Ga-ga-rin được nhà lãnh đạo N. Khru-sốp tiếp tại Điện Crem-li và được trao tặng danh hiệu Anh hùng Liên Xô. Ngày 1-5, trong lễ duyệt binh diễu hành tại Quảng trưởng Đỏ nhân ngày Quốc tế lao động, Anh được đứng trên lễ đài Lăng Lê-nin bên cạnh các vị lãnh đạo cao cấp nhất của Đảng và Nhà nước Liên Xô, được hàng vạn quần chúng tung hô. Tiếp đó, Ga-ga-rin được đi thăm nhiều nước, trở thành Anh hùng Lao động Tiệp Khắc, Bun-ga-ri, Việt Nam. Năm 1963, được phong quân hàm Đại tá và năm 1968 tốt nghiệp Học viện Kĩ thuật quân sự Hàng không mang tên Giu-cốp-xki. Anh là Đại biểu Xô viết Tối cao Liên Xô khoá 6 và 7. Song khác với nhiều người, Ga-ga-rin không bị choáng ngợp trong vinh quang. Ở mọi nơi trên đất nước Liên Xô và trên thế giới, Anh luôn tiếp xúc với mọi người bằng thái độ thân thiện, với nụ cười tươi tắn thắp sáng cả bầu trời.

Ngày 27-3-1968, Ga-ga-rin thực hiện chuyến bay tập cùng chỉ đạo viên nổi tiếng Vla-đi-mia Sê-rê-gin, Đại tá, Anh hùng Liên Xô. 10 giờ 30 phút, chiếc MiG-15 bất ngờ lao đầu xuống đất ở góc 51 độ, vận tốc 690 km/h, động cơ quay 10.540 vòng/giây, mang đi sự sống của hai người Anh hùng. Các cuộc điều tra được tiến hành ngay sau đó, nhưng do các kết quả điều tra không được công bố chính thức nên dẫn đến xuất hiện nhiều giả thuyết, tin đồn khác nhau về cái chết của Ga-ga-rin.

Theo hai nhà du hành vũ trụ lừng danh Géc-man Ti-tốp và A-lếch-xây Lê-ôn-nốp, nguyên nhân chính dẫn đến việc chiếc MiG-15 của Ga-ga-rin và Sê-rê-gin gặp nạn có lẽ là do phải bất ngờ ngoặt gấp để tránh một chiếc máy bay Su-11 của chính Không quân Liên Xô bay lạc vào khu vực bay của họ.

Đăng Song