Mấy kỷ niệm về nhà thơ Phạm Ngọc Cảnh
(tiếp theo và hết)
Giữa những ngày mùa thu Tháng Tám lịch sử vừa qua, trong không khí đồng chí đồng bào cả nước đang tích cực tham gia cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”, Kỷ niệm 50 năm thực hiện Di chúc của Người và hướng tới Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII, tôi đã có dịp ngồi cùng với Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Lâm - nguyên Chính uỷ Bộ Tư lệnh Bảo vệ Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh, một vị tướng hiện là CCB ngụ tại phường Cống Vị (quận Ba Đình - Hà Nội) với tôi và thường đi tập thể dục buổi sáng trong công viên Thủ Lệ cùng tôi. Ông là một người lính từng tham gia chiến đấu tại chiến trường Tây Nguyên, Nam - Lào, Tây - Nam Bộ, hai lần làm nhiệm vụ quốc tế ở chiến trường Campuchia và có 30 năm vinh dự là người lính làm nhiệm vụ “giữ yên giấc ngủ cho Người ”.
Thiếu tướng bùi ngùi xúc động mở đầu câu chuyện: “Nếu như hôm nay (ngày anh vinh dự nhận Huy hiệu 50 năm tuổi Đảng và cả nước Kỷ niệm 50 năm thực hiện Di chúc Bác Hồ) có mặt Đại tá - nhà thơ Phạm Ngọc Cảnh, Đại tá - nhạc sĩ Thuận Yến, Thiếu tướng - nhạc sĩ An Thuyên... những văn nghệ sĩ đã đồng hành cùng bộ đội bảo vệ Lăng Bác suốt hơn 40 năm qua! Không bao giờ còn được gặp các anh nữa, nhưng dường như năm nào; nhất là trong những ngày Kỷ niệm ngày sinh, ngày mất của Bác, tôi cũng được xem lại bộ phim tài liệu và nghe những ca khúc vô cùng xúc động viết về Bác của các anh…”. Nghe vậy, tôi muốn minh họa thêm ý của tướng Lâm rằng, không chỉ ông mà cả tôi, dẫu đã không còn ở “phố nhà binh” - con phố nằm không xa Lăng Bác, nhiều tối vẫn đưa cháu nội đi xem các chú bộ đội tiêu binh đứng gác dưới trăng... Và trong bát ngát Quảng trường Ba Đình âm hưởng của bài hát Vầng trăng Ba Đình (nhạc Thuận Yên phổ bài thơ Trăng lên của anh Cảnh) như cứ vang lên:
Trăng lên kìa trăng lên
Quảng trường dâng biển sáng
Ơi vầng trăng, vầng trăng Ba Đình
Mênh mông, mênh mông, mênh mông và thiêng liêng…
Là một người có may mắn làm việc cùng một đơn vị với nhà thơ Phạm Ngọc Cảnh trong nhiều năm, tôi được biết sau khi rời sân khấu kịch, anh đã từng lăn lội ở chiến trường Trị - Thiên, rồi có mặt tít trên Tây Nguyên, tận Ngã ba Đông Dương xa xôi và ác liệt. Cũng lại có một dạo, có dễ đến gần mười năm, anh làm biên tập viên rồi phụ trách phần thơ của Tạp chí Văn nghệ Quân đội. Trong thời gian “trấn giữ” cửa thơ nơi “nhà số 4”, anh đặc biệt chú ý đến những mầm non văn nghệ trẻ, các cây bút thơ chiến sĩ đang rèn luyện học tập và chiến đấu ở các đơn vị cơ sở. Anh vừa chỉ cho họ về nghề, vừa động viên họ trên tình bạn bè, đồng chí. Bây giờ nhiều cây bút trẻ dù đã thành danh ở Tuần báo Văn nghệ, Báo QĐND, Tạp chí Văn nghệ Quân đội, Nhà xuất bản QĐND và nhiều địa phương khác trên cả nước... vẫn còn giữ nguyên những kỷ niệm đẹp về anh. Vào dịp tháng bảy một năm, chúng tôi có nhận được một lá thư của một bạn viết đang công tác ở T.P Hồ Chí Minh cung cấp thêm tư liệu về nhà thơ - liệt sĩ Vũ Đình Văn - nguyên là một trắc thủ tên lửa. Năm 20 tuổi, Vũ Đình Văn cùng đơn vị hành quân vào miền Trung “đón lõng” B52. Gần một năm nơi chiến trường ác liệt, rất nhiều đồng đội của Văn cùng ra đi từ giảng đường đại học đã hy sinh, nhưng anh vẫn nguyên lành trở về. Nhưng trong những ngày cuối cùng của chiến dịch “Điện Biên Phủ trên không” bảo vệ Hà Nội, Vũ Đình Văn đã ngã xuống và mang theo những khát vọng dở dang của tài thơ 22 tuổi… Trong lá thư ấy có kể về những lần nhà thơ trẻ đến “nhà số 4” và cùng anh Phạm Ngọc Cảnh trò chuyện rất bình đẳng tâm đắc về thơ, bất luận tuổi tác cấp bậc, thâm niên nghề nghiệp...
Phạm Ngọc Cảnh còn được coi một trong số không nhiều nhà thơ có tài diễn thuyết, làm MC. Anh đã có hàng trăm buổi đăng đàn nói chuyện thơ với công chúng. Anh nói với sinh viên văn khoa các trường đại học, nói với các thày cô giáo giảng dạy văn học ở các trường phổ thông... và có nhiều buổi khác anh dành thì giờ để tâm đắc với các cụ về hưu, các CCB. Anh cũng chẳng chối từ khi đứng trước hàng trăm học trò nhỏ. Nhưng có lẽ nhiều hơn cả là các buổi nói chuyện với cán bộ, chiến sĩ các lực lượng vũ trang. Anh đến các học viện, nhà trường, lên vùng biên giới phía Bắc, vào T.P Hồ Chí Minh, ra biên giới Tây Nam và sang cả chiến trường Campuchia... gặp gỡ các chiến sĩ và tâm sự cùng họ. Biết anh là người hóm hỉnh và có duyên với công chúng, tôi đùa nói anh là “ông Maia của Việt Nam”. (Maia - nhà thơ Xô viết Maiacốpxki chủ trương “đưa thơ ra quảng trường” và “xuất bản miệng” thơ).
Hà Nội, tháng 2-2020
Ngô Vĩnh Bình