Luận bàn: “Khoán 10” trong kỷ nguyên mới

Một trong những niềm tin lớn của toàn Đảng, toàn dân, trong đó có các CCB của chúng ta trong mùa xuân mới Ất Tỵ - 2025 là sự kỳ vọng vào Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Nghị quyết được  nhiều nhà khoa học ví  như “khoán 10” trong kỷ nguyên mới.

37 năm trước, ngày 5-4-1988, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 10-NQ/TW “Về đổi mới quản lý kinh tế nông nghiệp” (nông dân quen gọi là “khoán 10”) tạo đột phá một cách toàn diện và triệt để về quán lý kinh tế nông nghiệp, “cởi trói” cho nông dân. Ngay trong năm đầu tiên thực hiện “khoán 10)”, nước ta đã chấm dứt thời kỳ triền miên thiếu gạo. 1 năm sau - 1989, Việt Nam chuyển sang thời kỳ xuất khẩu gạo. Trải qua 35 năm (1989-2024) đến nay, hạt gạo của Việt Nam đã có mặt ở 156 quốc gia, vùng lãnh thổ và trở thành một trong ba cường quốc xuất khẩu gạo lớn nhất trên thế giới.

Nhân dân cả nước, trong đó có các CCB đang kỳ vọng sự đột phá diệu kỳ của Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị cũng giống như “khoán 10” gần 40 năm trước.

Thực tế phát triển của các quốc gia trên thế giới trong những năm gần đây đã khẳng định: Phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là yếu tố quyết định đến sự phát triển kinh tế - xã hội, củng cố quốc phòng - an ninh  của mỗi nước.

Tại Việt Nam, Nghị quyết Ðại hội XIII của Ðảng (năm 2021) đã khẳng định: "Tiếp tục quán triệt, thực hiện nhất quán chủ trương khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu, là động lực quan trọng nhất để phát triển lực lượng sản xuất hiện đại, đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế".

Trong những năm qua, khoa học và công nghệ (KHCN) nước ta đạt được nhiều thành tựu quan trọng, từng bước khẳng định vai trò động lực trong phát triển kinh tế - xã hội; đóng góp thiết thực trong nâng cao năng suất lao động, chất lượng sản phẩm, bảo vệ môi trường, bảo đảm an ninh, quốc phòng, cải thiện an sinh xã hội và chất lượng cuộc sống .

Tuy nhiên, dù được khẳng định là quốc sách hàng đầu, nhưng KHCN nước ta chưa nhận được sự quan tâm đúng mức. Quá trình phát triển KHCN còn nhiều nút thắt cần tập trung tháo gỡ.  Đặc biệt, tốc độ và sự bứt phá về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia còn chậm; quy mô, tiềm lực, trình độ khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo quốc gia còn khoảng cách xa so với nhóm các nước phát triển.

 Nhằm tạo ra  sự đột phá quan trọng về đổi mới tư duy, xác định quyết tâm chính trị mạnh mẽ, quyết liệt lãnh đạo, chỉ đạo, tạo xung lực mới, khí thế mới trong toàn xã hội về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, ngày 22-12-2024, Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị được Tổng Bí thư Tô Lâm ký ban hành.

Nghị quyết số 57-NQ/TW nhấn mạnh: “Phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là đột phá quan trọng hàng đầu, là động lực chính để phát triển nhanh lực lượng sản xuất hiện đại, hoàn thiện quan hệ sản xuất, đổi mới phương thức quản trị quốc gia, phát triển kinh tế - xã hội, ngăn chặn nguy cơ tụt hậu, đưa đất nước phát triển bứt phá, giàu mạnh trong kỷ nguyên mới”. Đây chính là tư duy mới của Đảng ta về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Đặc biệt, nghị quyết đã đặt đúng vị trí của khoa học cho sự phát triển của đất nước. Bởi vì để đất nước phát triển bền vững, không thể không phát triển KHCN.

Nghị quyết cũng xác định trúng, đúng lĩnh vực cần đầu tư là phải “Từng bước làm chủ các công nghệ chiến lược như trí tuệ nhân tạo, internet vạn vật (IoT), dữ liệu lớn, chuỗi khối, bán dẫn, 5G-6G, công nghệ lượng tử và nano, thông tin vệ tinh và một số công nghệ mới nổi…”. Bởi đây là những công nghệ mang tính chất then chốt trong KHCN, nếu chúng ta không ứng dụng, không áp dụng sẽ kéo nền kinh tế, đất nước trì trệ. Nếu áp dụng sẽ giúp năng suất lao động tăng lên, phát triển bền vững, minh bạch hơn.

Nghị quyết 57, giống như "khoán 10", có khả năng hiện thực hóa khát vọng dân tộc trong kỷ nguyên mới. Nếu "khoán 10" giúp Việt Nam thoát khỏi đói nghèo và trở thành một quốc gia xuất khẩu nông sản mạnh, thì Nghị quyết 57 hướng đến mục tiêu đưa Việt Nam trở thành quốc gia phát triển vào giữa thế kỷ XXI, với KHCN và đổi mới sáng tạo làm trụ cột.

Để đưa nhanh Nghị quyết vào cuộc sống, theo ý kiến của các chuyên gia,  cần nhiều giải pháp quyết liệt và đồng bộ, trong đó, cần phải tăng cường hơn nữa sự lãnh đạo toàn diện của Đảng, phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị, sự tham gia tích cực của doanh nhân, doanh nghiệp và nhân dân đối với phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.   Người dân và doanh nghiệp phải ở vị trí  trung tâm, là chủ thể, nguồn lực, động lực chính; nhà khoa học là nhân tố then chốt; Nhà nước giữ vai trò dẫn dắt, thúc đẩy, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

An Chi