Hương thơm cây quế Trà My

Quế Trà My có nguồn gốc là cây quế rừng đã được đồng bào Xơ Đăng, Mơ Nông… đem về trồng trong vườn nhà. Lúc đầu, mỗi gia đình chỉ trồng vài cây trong vườn, sau đó phát triển thành các vườn, đồi và rừng quế. Vào những năm 80 của thế kỷ XX, khi cây quế Trà My được xuất khẩu ra nước ngoài, nhiều gia đình ở huyện Trà My giàu lên nhờ trồng quế. Có thời điểm, người dân khai thác một cây quế chừng vài chục năm tuổi thu được lợi nhuận rất cao. Tuy nhiên do thị trường bấp bênh, sản phẩm quế Trà My rớt giá khiến người dân lao đao. Mặt khác, sau những năm 90 của thế kỷ XX, do một số công ty đưa giống quế từ phía Bắc vào trồng ồ ạt không chỉ làm cho diện tích quế Trà My thu hẹp mà còn làm cho chất lượng và thương hiệu quế Trà My bị ảnh hưởng. Trước tình hình đó, nhiều người phải chặt bỏ cây quế du nhập từ phía bắc, để trồng lại cây quế bản địa. Chính quyền các xã cũng chủ động tuyên truyền và khuyến khích người dân nhân rộng giống quế bản địa. Và từ đó, cây quế Trà My có điều kiện được khôi phục. Theo khảo sát mới đây, cây quế Trà My được trồng tập trung ở bốn huyện miền núi: Nam Trà My, bắc Trà My, Tiên Phước và Phước Sơn, với diện tích khoảng 4.560ha. Trong đó, huyện Nam Trà My được mệnh danh là vùng đất trung tâm của cây quế. Hiện, loại cây này được trồng khắp huyện, với diện tích hơn 2.640ha. Hầu như nhà nào trong huyện cũng trồng quế, hộ ít nhất cũng vài trăm cây. Huyện Bắc Trà My, năm 2012 cấp hỗ trợ các xã Trà Dương, Trà Giang, Trà Đốc, Trà Bui, Trà Giác, Trà Giáp, thị trấn Bắc Trà My với số lượng cây giống được hỗ trợ khoảng 98.000 cây với tổng kinh phí thực hiện 200 triệu đồng. Năm 2013, hơn 120.400 cây giống được cấp cho xã Trà Giáp trồng nhân rộng với tổng kinh phí 250 triệu đồng. Năm 2014, huyện tiếp tục hỗ trợ hơn 48.500 cây giống cho xã Trà Giáp với tổng kinh phí 100 triệu đồng. Hiện, diện tích quế hiện có trên địa bàn huyện là 850ha, dự kiến diện tích đất được quy hoạch trồng quế trong thời gian sắp tới là 365ha…
Có dịp về xã Trà Leng, một trong những vùng trọng điểm quế của huyện Nam Trà My, chúng tôi bị cuốn hút bởi những vườn quế cổ thụ, có cây gốc to cả người ôm không hết. Ông Nguyễn Văn Thành ở thôn 1 cho biết, ông đã gắn bó với cây quế hơn 20 năm. Hiện tại, trong vườn của gia đình ông có đến hàng trăm cây quế từ 15 đến 20 năm tuổi. Mỗi năm, ông Thành chỉ chọn một số cây đủ tuổi khai thác để trang trải cuộc sống gia đình, còn lại làm “của để dành”. Từ đầu năm nay, giá quế có nhích lên so với những năm trước, vỏ quế tươi có giá từ 15 đến 20 nghìn đồng/kg, vỏ quế khô có giá từ 40 đến 60 nghìn đồng/kg tùy theo chất lượng. Tính ra, mỗi năm gia đình ông Thành thu từ cây quế khoảng 15 triệu đồng. Ở xã Trà Leng, nhiều hộ có nguồn thu ổn định từ cây quế với số tiền khoảng từ 10 đến 15 triệu đồng/năm. Nói về cây quế, Bí thư Đảng ủy xã Trà Leng Hồ Quốc Khánh cho biết: "Những năm qua, dù giá cả có lúc bấp bênh, nhưng người dân vẫn gắn bó với cây quế Trà My. Với phương châm lấy ngắn nuôi dài, hằng năm đến mùa thu hoạch, các gia đình khai thác từ 10 đến 20 cây quế đủ tuổi; mỗi cây bình quân thu được 20kg quế vỏ (với số tiền gần 1 triệu đồng/cây). Từ số tiền này, các hộ có tiền để chi tiêu và đầu tư trồng mới lại những diện tích đã khai thác, cho nên năm nào, người dân cũng có sản lượng và nguồn thu ổn định từ cây quế...".
Để bảo tồn và đầu tư phát triển quế Trà My theo hướng sản xuất hàng hóa, đưa nghề trồng quế trở thành một nghề có thế mạnh trong sản xuất nông lâm nghiệp, tỉnh Quảng Nam đã ban hành nghị quyết chuyên đề về Quy hoạch phát triển cây quế Trà My đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Theo đó, phấn đấu đến 2025, phát triển và ổn định vùng nguyên liệu với diện tích trồng đạt khoảng 7.770ha, trong đó trồng mới 4.017ha. Về các huyện Bắc Trà My, Nam Trà My, Phước Sơn, Tiên Phước… của mảnh đất Quảng Nam anh hùng mùa này, màu xanh của cây quế, hương thơm của cây quế như ở khắp mọi nơi. Cuộc sống đồng bào dân tộc Xơ Đăng, Mơ Nông ở đây đổi thay nhiều rồi.
Bài và ảnh: Quốc Việt