GIAI THOẠI: Rau sắng - chùa Hương (25/01/2011)
Rau sắng bước vào thơ khoảng năm 1923. Hồi ấy, Tản Đà (1889-1939) có đăng trên một tờ báo bài thơ ước được thưởng thức rau sắng chùa Hương. Bài thơ gồm bốn câu thơ lục bát đậm đà âm hưởng ca dao đồng bằng Bắc Bộ mà chúng ta đã biết:
Muốn ăn rau sắng chùa Hương
Tiền đò ngại tốn con đường ngại xa
Người đi ta ở lại nhà,
Cái dưa thời khú, cái cà thời thâm.
Báo ra được ít lâu, có người từ Phủ Lý gửi qua dây thép (bưu điện) một bó rau sắng và bài thơ đề tặng Tản Đà:
Nguyễn Tiên sinh nhã giám
“Kính dâng rau sắng chùa Hương
Tiền đò đỡ tốn, con đường đỡ xa
Không đi, xin gửi lại nhà
Thay cho dưa khú cùng là cà thâm”
(Đỗ tang nữ bái tặng)
Đỗ tang nữ là cô gái hái dâu họ Đỗ. Đỗ tang nữ là ai? Có thật người gửi là Đỗ tang nữ không? Người thì quyết đoán Đỗ tang nữ là một cô gái có học. Người thì giải thích khéo một ông nam giới nào mượn tên Đỗ tang nữ đùa Tản Đà đấy. Chuyện cứ hư hư thực thực.
May thay, sau này chính bà Sông Khuê (1901-1993) kể lại nguồn gốc giai thoại văn học ấy. Sông Khuê tên thật là Đỗ Thị Khuê, em gái nữ sĩ Tương Phố (Giọt lệ thu). Bà lấy bút danh Song Khuê là ghép tên nguyên quán Cẩm Khuê (Khoái Châu, Hưng Yên) với Thất Khuê (Cao Bằng) nơi bà sinh ra. Lúc Tản Đà cho đăng bài Rau sắng chùa Hương trên báo là lúc bà đã tốt nghiệp lớp hộ sinh cao cấp Đông Dương đang hành nghề tại Phủ Lý (Hà Nam). Xem báo, thấy bài thơ của Tản Đà, bà đã gửi qua dây thép (bưu điện) một bó rau sắng và bài thơ kể trên.
Nhận được món quà tri âm, tri kỷ, Tản Đà đã có bài cảm tạ đăng ở Truyện thế gian và kể lại trong Tản Đà vận văn. Chuyện tưởng hết. Khoảng năm 1927, bà chuyển ra Móng Cái làm việc. Đọc An Nam tạp chí của Tản Đà, thấy tình hình nhà báo khó khăn, bà để cả tháng lương gửi qua dây thép giúp Tản Đà kèm theo những lời khích lệ. Năm 1928, khi bà làm việc ở Kiến An, có một văn hữu ở Hải Phòng đưa thi sĩ Tản Đà đến thăm bà mà không giới thiệu trước. Tiếp chuyện bà độ nửa giờ, người bạn và khách ra về. Sau này, bà mới biết vị khách đó là thi sĩ Tản Đà.
XUÂN CHÂM (st)