Đợt tiến công thứ nhất: Đập tan cụm phòng thủ phía Bắc

Trung tâm đề kháng Him Lam là một cụm phòng ngự mạnh, gồm 3 cứ điểm trên 3 quả đồi nằm sát nhau bên đường 41, do Tiểu đoàn lê dương 3, thuộc bán Lữ đoàn lê dương thứ 13 chiếm đóng. Ta sử dụng lực lượng của Đại đoàn 312 (thiếu Trung đoàn 165) tiến công tiêu diệt mục tiêu này. Đêm ngày 12 rạng sáng ngày 13-3, các đơn vị thuộc Đại đoàn 312 vào chiếm lĩnh trận địa. Phát hiện lực lượng ta, Đờ-cát điều một đại đội lê dương cùng 2 xe tăng từ Mường Thanh ra ngăn chặn. Bộ chỉ huy chiến dịch lệnh cho đại đội pháo binh 806 bắn uy hiếp Him Lam 20 quả đạn. Thiếu tá Pê-gô, Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn lê dương 3 cùng 3 sĩ quan khác chết trong hầm chỉ huy, khiến địch hoảng sợ lui quân. Lúc 17 giờ 5 phút ngày 13-3, pháo binh ta tập trung hỏa lực bắn cấp tập xuống tập đoàn cứ điểm; khiến sở chỉ huy của chúng bị uy hiếp, cắt đựt hệ thống thông tin liên lạc, các trận địa pháo bị tê liệt do 12 khẩu pháo, cối bị hư hỏng, một kho xăng và 5 máy bay bốc cháy, toàn bộ đội bay ở sân bay Mường Thanh bị tiêu diệt. Trong khi pháo bắn, Đại đoàn trưởng Đại đoàn 312 do đồng chí Lê Trọng Tấn chỉ huy cán bộ, chiến sĩ hai Trung đoàn 141 và 209 và đơn vị sơn pháo 75 vận động vượt sông Nậm Rốm vào vị trí xuất phát xung phong. Lúc 18 giờ 30 phút, bộ binh bắt đầu đánh bộc phá mở cửa. Trên hướng chủ yếu Trung đoàn 141 sử dụng Tiểu đoàn 11 đánh chiếm cứ điểm 102 và Tiểu đoàn 428 tấn công cứ điểm 102A. Khi cửa mở khai thông, xung kích Tiểu đoàn 428 xung phong thì gặp một hỏa lực địch từ lô cốt bắn ra ngăn chặn. Tiểu đội trưởng Phan Đình Giót dùng tiểu liên, lựu đạn tiêu diệt nhưng không được. Phan Đình Giót đã dũng cảm lấy thân mình bịt lỗ bắn của lô cốt địch. Hành động anh hùng đã tiếp thêm sức mạnh cho Tiểu đoàn 428 xông lên, làm chủ cứ điểm lúc 22 giờ 30 phút. Trên hướng thứ yếu, Tiểu đoàn 130, Trung đoàn 209 đột phá phía Bắc cứ điểm 3. Mở cửa vừa xong, Tiểu đội trưởng Trần Can mang lá cờ "Quyết chiến quyết thắng" chỉ huy tiểu đội vượt qua hỏa lực của địch tiến thẳng vào tâm trung cắm cờ trên cứ điểm địch. Đây là lá cờ quyết thắng đầu tiên của ta tung bay trên cứ điểm địch trong chiến dịch Điện Biên Phủ... Trận đánh mở màn kết thúc lúc 23 giờ 30 phút, ta làm chủ hoàn toàn trung tâm đề kháng Him Lam, Tiểu đoàn lê dương 3 bị xóa sổ với 300 tên bị tiêu diệt, 200 tên bị bắt sống.
Đồi Độc Lập là một cụm phòng ngự được chuẩn bị tốt nhất của tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ, do Tiểu đoàn 5, Trung đoàn An-giê-ri thứ 7 và một đại đội lính ngụy người Thái chiếm giữ. Nhiệm vụ tiến công đồi Độc Lập được giao cho Trung đoàn 165 (Đại đoàn 312) và Trung đoàn 88 (Đại đoàn 308); trong đó Trung đoàn 165 đảm nhiệm hướng chủ yếu. Trận đánh dự định mở màn lúc 16 giờ 45 phút ngày 14-3, nhưng sơn pháo 75 và cối 120 ly không tới kịp nên chỉ có lựu pháo 105 ly bắn hủy diệt. Đến 3 giờ 30 phút, bộ binh bắt đầu tiến công. Trên hướng chủ yếu, Trung đoàn 165 phát triển thuận lợi, xung kích lần lượt đánh chiến khu thông tin, trận địa cối và uy hiếp sở chỉ huy của địch. Hướng thứ yếu, Trung đoàn 88 mở cửa chệch hướng, sau tiểu đội trưởng Nguyễn Văn Ty đã nhanh trí lấy lô cốt địch làm chuẩn, chỉ huy bộc phá đánh phá hàng rào cuối cùng cho xung kích tiến vào. Cuộc chiến đấu diễn ra quyết liệt, ta và địch giành nhau từng ụ súng, đoạn hào. Đến 6 giờ 30 phút sáng 15-3 ta hoàn toàn làm chủ trận địa, diệt gọn tiểu đoàn Bắc Phi tăng cường, loại khỏi vòng chiến đấu 483 tên, bắt sống 200 tù binh.
Hai trung tâm đề kháng Him Lam và Độc Lập bị tiêu diệt, khiến tinh thần của Tiểu đoàn ngụy Thái số 3 ở Bản Kéo suy sụp. Bộ chỉ huy chiến dịch quyết định Trung đoàn 36 (Đại đoàn 308) không tiến công Bản Kéo như kế hoạch mà chuyển sang dùng pháo binh uy hiếp kếp hợp với địch vận, gọi hàng. Sáng ngày 15-3, ta chuyển thư cho tên chỉ huy cho phép nhận thương binh và khuyên ra hàng; đồng thời ta dùng loa kêu gọi và rải truyền đơn vào trong đồn. Sàng 17-3 Tiểu đoàn lính ngụy Thái kéo cờ trắng ra hàng. Chiến thắng Bản Kéo kết thúc đợt 1 của chiến dịch.
Huy Thông
(Theo “Lịch sử cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp”
và lời kể của các nhân chứng)