Điều tra vụ vỡ đập bùn thải ở Cao Bằng (08/11/2010)

Cơn lũ bùn xuất hiện vào tối 5/11 do sự cố vỡ đập chắn nước thải rửa quặng của Xí nghiệp khai thác quặng sắt Nà Lũng (thuộc Công ty khoáng sản luyện kim Cao Bằng). Trong chốc lát, hàng nghìn m3 bùn đất dày nhiều mét tràn qua gây ngập ruộng đồng, đường sá. Hàng chục nhà dân phải sơ tán.

Tại nhà của chị Mã Thị Bạch (xóm Nà Kéo), một trong những hộ chịu ảnh hưởng nặng nhất, bùn phủ dày hơn một mét. Toàn bộ đồ đạc gần như chưa kịp sơ tán, ngập trong bùn nhão.

Đến hết ngày 7/11, dù máy xúc đã được điều đến gạt bùn thông đường, nhưng giao thông vẫn chưa được khôi phục. Con đường dân sinh vào mỏ Nà Lũng vẫn bị ách tắc, bùn đất tiếp tục tràn xuống khiến người và xe máy không thể qua lại. Hai bên bờ con suối qua đây cũng tràn ngập bùn.

Người dân sinh sống lâu năm ở đây cho biết, dòng suối này trước kia vốn trong xanh, cung cấp nước sinh hoạt và sản xuất cho cả vùng. Từ ngày xí nghiệp khai thác quặng đi vào hoạt động, suối bỗng trở nên đỏ quạch, không những không thể dùng sinh hoạt mà đến cả cá tôm cũng chết sạch. Con suối này còn chảy ra sông Bằng, nơi cung cấp nước sinh hoạt và sản xuất cho cư dân ven sông.

Trước sự cố gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới môi trường, đời sống người dân, ngày 7/11, Thanh tra Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Cao Bằng đã làm việc với Xí nghiệp khai thác quặng sắt Nà Lũng để xác định nguyên nhân của vụ vỡ đập và tìm giải pháp khắc phục. Xí nghiệp đã thừa nhận sự cố vỡ đập là do bờ đập được xây dựng từ năm 2005 nhưng không được gia cố lu lèn một cách cẩn thận nên móng đập đã bị thủng.

Đây không phải là lần đầu tiên bùn thải từ xí nghiệp đổ thẳng ra ngoài môi trường. Một số công nhân cho biết, dưới đáy đập có một cống lớn dùng để xả thải trộm mỗi khi có mưa lũ. Lượng bùn đất trong đập sẽ theo mưa lũ rồi cuốn ra sông Bằng. Thông tin này trùng khớp với thông tin ông Lê Hồng Hải, Chánh thanh tra Sở Tài nguyên và Môi trường cung cấp.

Theo đó, năm 2008, xí nghiệp này đã bị xử phạt 70 triệu đồng vì có hành vi xả thải trộm. Khi làm việc với nhóm công nhân vi phạm, những người này khai, lãnh đạo xí nghiệp nghe dự báo thời tiết là sẽ có mưa lũ về nên đã ra lệnh cho xả thải trước. Tuy nhiên, năm đó mưa lũ lại không về nên hành động xả thải trộm này đã bị lộ và bị bắt quả tang.

Mặt khác, công ty đã nhiều lần lợi dụng mưa lũ để xả trộm bùn thải ra suối. Thanh tra Sở đã nhiều lần xử phạt, yêu cầu công ty chấp hành các quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường. Lãnh đạo công ty đã hứa hẹn nhiều lần sẽ nghiêm chỉnh chấp hành pháp luật. Tuy nhiên, đến nay vẫn chưa chấp hành.

Ngoài ra, theo Chi cục Bảo vệ Môi trường (thuộc Sở Tài nguyên Môi trường), đập chắn thải số 4 (nơi bị vỡ ngày 5/11) do Xí khai thác quặng sắt Nà Lũng tự ý xây dựng năm 2005. Đập này cũng nằm ngoài phạm vi đất được cấp, không có bản vẽ thiết kế cũng như báo cáo tác động môi trường. Thanh tra Sở Tài nguyên và Môi trường lập biên bản xử phạt và yêu cầu hoàn chỉnh mọi thủ tục. Qua 5 năm, các thủ tục trên vẫn chưa được hoàn tất.

Quỳnh Anh (TH)